H προσφυγική συμφωνία (ή «κοινή δήλωση» όπως αποκαλείται επίσημα) ΕΕ – Τουρκίας μπήκε σε εφαρμογή τέτοιες ημέρες πριν από δύο χρόνια. Εμπνευστής της ήταν ο Αυστριακός Γκέραλντ Κνάους και αφορμή ο τραγικός πνιγμός του μικρού προσφυγόπουλου Αϊλάν στις τουρκικές ακτές. Σήμερα, ο Κνάους βλέπει την όλη κατάσταση πιο προσγειωμένα. Ναι μεν μειώθηκε θεαματικά ο αριθμός των προσφύγων μέσω του Αιγαίου, αλλά στο μεταξύ σημειώνεται και πάλι αύξηση, ενώ οι συνθήκες διαβίωσης στα hot spot των ελληνικών νησιών είναι «απαράδεκτες», όπως σημειώνει, κάτι που θέτει σε κίνδυνο ολόκληρη τη συμφωνία.
«Να εφαρμοστεί το ολλανδικό μοντέλο»
«Υπάρχει καθυστέρηση στη διαδικασία χορήγησης ασύλου στην Ελλάδα» λέει. «Δεν υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου, που θα επέτρεπαν στις ελληνικές αρχές να επαναπροωθήσουν στην Τουρκία περισσότερους πρόσφυγες. Τον Μάρτιο του 2016, για παράδειγμα, ήταν 70 τέτοιες περιπτώσεις, όταν πριν τη συμφωνία ήταν πολύ περισσότερες. Γιατί συμβαίνει αυτό; Διότι σήμερα στα ελληνικά νησιά του Αιγαίου μπορούν να ζήσουν σε ανθρώπινες συνθήκες 6.000 πρόσφυγες. Αλλά όταν έρχονται 3.000 πρόσφυγες κάθε μέρα, αυτό σημαίνει πρακτικά ότι μέσα σε δύο μήνες θα πρέπει να αποφασιστεί, ποιος μπορεί να μείνει στην ΕΕ και ποιος όχι. Στην πραγματικότητα οι δευτεροβάθμιες επιτροπές, στις οποίες προσφεύγουν οι πρόσφυγες εναντίον της πρωτόδικης απόφασης, μπορούν να αποφασίσουν μόνο για 100 τέτοιες περιπτώσεις το μήνα. Το αποτέλεσμα είναι να σταματούν οι επαναπροωθήσεις. Εκτός ενός μικρού αριθμού προσφύγων, που λόγω των απάνθρωπων συνθηκών διαβίωσης εγκαταλείπουν τις προσπάθειες επανεξέτασης των αιτήσεών τους». Είναι χαρακτηριστικό ότι από το Μάρτιο του 2016 μέχρι το τέλος του 2017 από τους 56.000 πρόσφυγες στα ελληνικά νησιά, μόνο οι 1.500 επαναπροωθήθηκαν πίσω στην Τουρκία.
Τι προτείνει λοιπόν ο Γκέραλντ Κνάους; Να ξεκινήσει ένα πιλοτικό πρόγραμμα, εμπνευσμένο από το ολλανδικό σύστημα ασύλου, που να προβλέπει την εξέταση της αίτησης ασύλου σε πρώτο και δεύτερο βαθμό μέσα σε μια εβδομάδα. Όσο δεν λαμβάνονται ανάλογα μέτρα, η Ευρώπη θα παραμείνει μαγνήτης για όλους όσους αναζητούν εκεί μια καλύτερη ζωή. Ο αυστριακός σύμβουλος σε θέματα πολιτικής αποκαλύπτει ότι οι υπουργοί Εσωτερικών της ΕΕ γνωρίζουν πολύ καλά ότι ο λεγόμενος βαλκανικός δρόμος δεν έχει κλείσει στην πραγματικότητα.
«Ο βαλκανικός δρόμος δεν έχει κλείσει»
«Τα τελευταία δύο χρόνια έχουν περάσει από αυτόν τον δρόμο τόσοι, όσοι ήρθαν από την Τουρκία στην Ελλάδα» υποστηρίζει. «Άρα, δεν μπορούμε να μιλάμε για κλείσιμο. Σε περίπτωση που αυξηθεί και πάλι δραματικά ο αριθμός όσων έρχονται στην Ελλάδα, τότε η μεθοριακή αστυνομία στην ΠΓΔΜ και στη Σερβία δεν θα είναι σε θέση να εμποδίσει αυτούς τους ανθρώπους να συνεχίσουν το ταξίδι τους». Στο ερώτημα, εάν μπορεί κανείς να πάρει στα σοβαρά τις τουρκικές απειλές για καταγγελία της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας, ο Κνάους απαντά αρνητικά. γιατί είναι σε αντίθεση με τα δικά της συμφέροντα. «Εάν υποτεθεί ότι η Τουρκία δέχεται 70 πρόσφυγες το μήνα από την Ελλάδα, ακόμη κι αν είναι 1000, σε αντάλλαγμα παίρνει από την ΕΕ βοήθεια δισεκατομμυρίων για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης. Τη συμφέρει και πολιτικά και ανθρωπιστικά». Χαρακτηρίζει ουτοπία την «επίθεση απελάσεων», όπως την αποκαλεί, μερικών νεαρών Αφγανών που έχουν ενσωματωθεί στο μεταξύ μετά από πολλά χρόνια παραμονής τους στην Ευρώπη και επικρίνει το ότι κάποιοι ζητούν να μην γίνονται καθόλου επαναπροωθήσεις στην Τουρκία, όπου η διαβίωση πολλών Σύρων είναι πολύ καλύτερη απ΄ότι σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες. «Πρόκειται για έναν ιδεολογικό πόλεμο σε βάρος μια εκλογικευμένης προσφυγικής πολιτικής», υποστηρίζει.
Ποιο είναι το συμπέρασμα μετά από δύο χρόνια; «Είναι ντροπιαστικό ότι και τον δεύτερο χειμώνα της συμφωνίας βλέπουμε ανθρώπους να κοιμούνται έξω από τους καταυλισμούς, ότι δεν υπάρχει ασφάλεια για τις γυναίκες στα hot spots, ότι δεν υπάρχει ψυχολογική στήριξη» τονίζει ο Κνάους. «Δεν υπάρχει έλλειψη χρημάτων και είναι δύσκολο να μην συνδέσει κανείς στο μυαλό του αυτές τις άθλιες συνθήκες με μια κυνική στρατηγική εκφοβισμού των προσφύγων, όπως έκανε η Ελλάδα πριν από το 2015».
Ο Κνάους προειδοποιεί: «Εάν αποτύχει η συμφωνία, η Ελλάδα θα έχει τεράστιο πρόβλημα. Ήδη η ανθρωπιστική κατάσταση είναι απαράδεκτη. Εάν έρθουν ακόμη περισσότεροι, τότε θα πρέπει να μεταφερθούν στην ηπειρωτική χώρα, οι πιέσεις στη βαλκανική οδό θα αυξηθούν δραματικά, ασθενείς χώρες όπως η ΠΓΔΜ και η Σερβία θα αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα, θα πνίγονται περισσότεροι άνθρωποι στη Μεσόγειο. Που σημαίνει ότι για ολόκληρη την Ευρώπη, την Ελλάδα και τη Γερμανία, παραμένει εξαιρετικά σημαντικό να υλοποιηθεί η συμφωνία κατά τέτοιον τρόπο, που να είναι λειτουργική».
